We onderzoeken welke bijdrage therapie kan leveren voor mensen met chronische pijn. De facoren die bij chronische pijn om de hoek komen kijken vatten we samen in het concept ’totaal lijden’ Aan de hand van dit concept zien we dat elke chronische pijn patiënt een uniek beeld vertoont en hoe we dat unieke beeld kunnen gebruiken als basis voor een individuele therapie -life of online- om een ontwikkeling op gang te brengen die de kwaliteit van levensrevaring op positieve wijze kan beïnvloeden. Als behandelingstheoretische pijlers noemen we embodiment en extended-mind.
De bijzondere eigenschappen van chronische pijn vergeleken met acute pijn.
Acute pijn is per definitie slechts gedurende een korte periode aanwezig. De pijn is meestal gelokaliseerd en heeft over het algemeen een duidelijke relatie met een oorzaak. Het verhelpen van de oorzaak zorgt er meestal voor dat de pijn verdwijnt zonder negatieve bijwerkingen. Bovendien is de intensiteit van de pijn vaak gemakkelijk in verband te brengen met de oorzaak en locatie.
Dit is de pijn die we allemaal kennen, maar al deze kenmerken van pijn lijken te veranderen wanneer de pijn chronisch wordt.
Iedereen met chronische pijn en iedereen die met iemand met chronische pijn samenleeft, leert snel de bijzonderheden en verstrekkende gevolgen van die pijn kennen.
Andere parameters bij chronische pijn
Bij chronische pijn spelen meer factoren een rol, afgezien van de pijn zelf, die zich niet langer ‘rationeel’ lijkt te gedragen in termen van intensiteit en locatie, komen ook sociale en psychologische factoren om de hoek kijken.
In het geval van een gebroken arm begrijpt men dat de persoon niet in staat is om bepaalde taken uit te voeren, maar in het geval van chronische pijn is het veel minder duidelijk te beschrijven en ook minder gemakkelijk te begrijpen wat iemand nu wel en niet kan en waarom. Bovendien is de toestand van iemand met chronische pijn niet altijd iedentiek; wat de ene dag wel gaat kan een andere dag plotseling onmogelijk zijn.
Effecten zoals het niet altijd naar verwachting kunnen functioneren in de werkomgeving hebben psychologische gevolgen; deze psychologische gevolgen van sociale problemen worden psychosociale factoren genoemd.
In een poging om chronische pijn beter te begrijpen en te behandelen, is het model van “totaal lijden” ontstaan.
Laten we zes aspecten die een rol kunnen spelen in overweging nemen: lichamelijk lijden, sociale problemen, psychosociale gevolgen, culturele normen en waarden, intellectuele behoeften en spirituele behoeften.
Het concept van ‘Totaal lijden’
Een voorbeeld van de zes factoren van totaal lijden:
Onvermogen om te sporten (Fysiek). Economische zorgen ten gevolge van arbeidsongeschiktheid (Sociaal). Schuldgevoel over (gedeeltelijke) arbeidsongeschiktheid (Psychosociaal). Ontdekkenen dat anderen je niet meer als volwaardig beschouwen (Culturele normen). Niet langer met dezelfde intensiteit kunnen discussieren of niet meer veel kunnen lezen door vermoeidheid (Intellectueel). Denken dat pijn een beproeving is die doorstaan moet worden (Spiritueel).
Er is een uniek individueel beeld bij elke patiënt
Uit het voorbeeld blijkt al duidelijk dat chronische pijn voor elke patiënt een unieke constellatie zal creëren. Niemand heeft dezelfde economische, sociale, intellectuele en spirituele behoeften, dus iedereen heeft een unieke manier van lijden.
Het zal daarom een individuële uitdaging zijn voor elk individu met chronische pijn om met de nieuwe beperkingen en mogelijkheden om te gaan. Het zal een nog grotere uitdaging zijn als het de bedoeling is om veranderende omstandigheden op een positieve manier te interpreteren en ze te zien als een nieuwe en unieke kans om iets bijzonders te doen in je eigen leven.
Naast de mogelijkheden van farmacotherapie om het gevoel van pijn te verminderen (wat in het geval van chronische pijn vaak slechts gedeeltelijk mogelijk is zonder dat de pijnmedicatie zelf complicaties veroorzaakt), zullen andere oplossingen moeten worden gevonden om het “totaal lijden” te verminderen.
De therapie is vooral een intellectuele uitdaging
In mijn methode leg ik de nadruk op de verstandelijke uitdaging. Ik ga uit dat het verstand ons in staat stelt om de fysieke, sociale, economische en culturele omstandigheden evenzo als de medische behandelingsmethoden te begrijpen en deze dus tot op zekere hoogte te accepteren als factoren die aan onze eigen verantwoordelijkheid ontsnappen. In de sociale wetenschappen wordt ervan uitgegaan dat ten minste zestig procent van ons leven wordt bepaald door factoren buiten onszelf. Wat overblijft is de marge waarbinnen we onze omstandigheden kunnen veranderen.
Ons intellect is het instrument bij uitstek om de mogelijkheden te analyseren en te begrijpen, om onze eigen capaciteiten te kennen en te herkennen en om een uitvoerbare strategie te ontwikkelen en deze voortdurend te beoordelen en zo nodig bij te sturen .
In het leven is het als in schaken, we moeten soms ook slechte stellingen spelen, zien waar het mogelijk is om het spel gaande te houden en de schoonheid van een goede verdediging waarderen.
Ons verstand is ook het enige instrument van ons lichaam om de centripetale kracht van pijn tegen te gaan. Pijn richt ons op onszelf. Dat is ontstaan als een fysiologische noodzakelijkheid ter overleving van het individu in primitieve omstandigheden. Bij chronische pijn waarbij alles gedaan is om de lichamelijke gezondheid zo goed mogelijk te ondersteunen, heeft de pijn geen constructieve betekenis of boodschap meer voor ons.
Onder extreme omstandigheden, zoals in fight or flight situaties, wordt pijn niet gevoeld. Maar onder normale omstandigheden is het zeer moeilijk te pijn te negeren. Alleen ons intellect is in staat een innerlijke wereld te creëren die een tegenwicht kan vormen; een belevingswereld die onze aandacht zo kan vasthouden dat er minder aandacht voor de pijn is.
De rol van een therapeutische relatie bij chronische pijn
Een therapeutische relatie is een “oefenrelatie”. Het is geen relatie in de ware persoonlijke of sociale zin van het woord. Buiten de therapieruimte bestaat de relatie niet en alles wat binnen de therapeutische omstandigheden wordt besproken is slechts een oefening om nieuwe relaties in het leven op te bouwen, of om constructieve veranderingen in bestaande relaties aan te brengen.
In het geval van chronische pijn is therapie geen pijnbehandeling in de strikte zin van het woord. Aan de andere kant is het van enorme waarde voor de patiënt met chronische pijn om een persoonlijke wereld rond pijn te scheppen.
Het is ook in deze strategie dat de theorie van de extended mind, onze mentale houvast in de wereld, een grote bijdrage is om de chronische pijnpatiënt op weg te helpen. Samen met embodiment technieken -het leren vinden van rustpunten in het lichaam zelf- en de intelligente opbouw van de extended mind kan de therapie een constructief raamwerk vormen om dagelijks op menswaardige wijze te leren leven met pijn en een vooruitzicht op persoonlijke ontwikkeling zoals elk ander individu.
Frida Kahlo, Tree of Hope, 1946. Museum of Contemporary Art, Chicago.