Een Verhaal
Het focus in een online therapie is altijd een verhaal. De therapie begint met een verhaal, doorloopt verschillende verhaal-lijnen en eindigt met een herziend verhaal. Een verhaal moet verteld kunnen worden. Voordat een verhaal zo verteld kan worden dat het voor de luisteraar toegankelijk is doorloopt het een traject van review en editing. Verhalen zijn daardoor veel meer dan alleen het werk van de oorspronkelijke verteller. In therapie gaan betekent de bereidheid om een persoonlijk verhaal te laten reviewen en editen, zodat het gehoord kan worden en zodanig dat de verteller zeker weet dat zijn boodschap ook door haarzelf volledig is begrepen en verwerkt.
Omdat het bewustzijn ruimte en tijd bepaalt
Ons bewustzijn is een instrument dat het ons mogelijk maakt te focussen. Het is dus in zekere zin een instrument van selectie en beperking. Daarmee geeft ons bewustzijn nooit een afspiegeling van de volledige realiteit. We kunnen het bewustzijn zien als een zaklamp in een halfdonker amfitheater, het kan slechts één plek goed verlichten. Deze plek wordt dan tijdelijk ons ‘alles’, het bepaalt voor dat moment gedachten en emoties en zelfs lichamelijke gewaarwordingen. Als het licht zich naar een andere plek verplaatst wordt wat dan zichtbaar is datgene wat lichamelijk gevoel, emoties en gedachten bepaalt. De wijze waarop onze aandacht wordt “gevangen” door het bewustzijn geeft ook een tijdsbeleving, die tijdsbeleving is persoonlijk en relatief, het komt zelden overeen met de kloktijd. Deze tijd en de ruimte waarin het bewustzijn beweegt gaan de structuur van het verhaal bepalen.
Het verhaal in de wereld
Het hierboven beschreven beeld van de zaklamp zou ons kunnen doen denken dat het bewustzijn volkomen onbevangen kan belichten. Niets is minder waar. Het bewustzijn van ieder mens is reeds verrijkt met informatie ‘van buiten’. Ons bewustzijn staat in nauwe relatie met ons geheugen en kan elk moment iets nazoeken. Het gevolg is dat ons verhaal reeds ingekleurd is met allerlei gegevens uit onze persoonlijke levensloop en de elementen uit onze familiegeschiedenis, ons land, onze cultuur, onze taal. Het verhaal is hiermee een verhaal over onze identiteit. Daarnaast staat in ons bewustzijn ook in contact met de wereld. We zijn ons bewust van een grote hoeveelheid informatie die we buiten ons geheugen bewaren, op de telefoon of op onze computer. Dit is een aspect van de extended mind theorie. We weten veel meer dan we direct uit het eigen geheugen kunnen reproduceren. Zo weten we ook dat er een objectief tijdsverloop is, onafhankelijk van onze subjectieve beleving. Deze factoren tezamen bepalen de inhoud van ons verhaal.
Embodiment, het verhaal in ons lichaam
Waar ons bewustzijn, onze gedachten, onze creativiteit ons als het ware kan doen ‘uitstijgen’ boven het lichaam, zijn we onverbrekelijk verbonden met ons lichaam. We leven in ons lichaam en we kunnen ons verhaal niet zonder ons lichaam vertellen. De term embodiment is een samenvattende term voor zowel het idee dat al onze gedachte en verhalen in en met het lichaam zijn gevormd (embodied cognition), zowel als het idee dat therapie een dankbaar aangrijpingspunt heeft aan het lichaam (embodied imagination). Het lichaam zoekt acceptatie en rust in de wereld, basis voor ons zelfvertrouwen.
De hoofdpersonen in ons verhaal
Een therapie gaat bijna altijd in de ik-vorm. Toch praten we niet altijd over onszelf. Vanaf onze vroegste ontwikkeling hechten we ons aan de wereld via zogenaamde transitional objects. Transitional objects zijn objecten (in de kindertijd knuffels), personen, instellingen (zoals een club) via waarmee we ons aan een ‘verkleinde wereld’ kunnen hechten. In de levensloop worden de transitional objects steeds ‘groter’ en complexer (religie, wetenschap). Aan het transitional object kunnen we in de kindertijd al ons lief en leed kwijt. In het volwassen leven ligt dat complexer en is de ontwikkeling van de persoon vaak moeilijk zonder begrip voor deze -biologische- structuur. In het therapeutische verhaal zullen altijd personages of groeperingen optreden die te maken hebben met deze behoefte aan binding in ons. In de afbeelding hiernaast stelt de rode uil een transitional object voor. In een persoonlijk verhaal zal vaak sprake zijn van een metgezel of partner.
Synthese
We kunnen proberen een ‘synthese’ te maken, een plattegrond van het gehele therapie laboratorium. We herkennen de gebieden die we reeds afzonderlijk hebben besproken. Maar we merken ook dat als alles in een keer op ons afkomt onze aandacht van links, rechts, boven en beneden aan het zoeken gaat. Zoals in elke schematische voorstelling van de mens kan ons verstand het wel bevatten maar we ervaren de voorstelling niet als ons echte zelf. Daarom is therapie zo belangrijk. Uiteindelijk lopen we verrijkt uit het therapie laboratorium, meer mens onder de mensen, meer mens in de wereld èn meer uniek individu. We hebben ons verhaal klaar gemaakt om gehoord te worden, voor onszelf en eventueel voor anderen.